Tokat:Mahperi Hatun Kervansarayı
Mahperi Hatun (Pazar) Kervansarayı - Tokat
Mahperi Hatun (Pazar) Hanı Tokat-Pazar yolunun 29. km.'sinde, Pazar ilçesine yaklaşık 1 km. mesafede, yolun güneydoğusundaki kuzeybatıya meyilli bir araziye inşa edilmiştir.
Avlu ve kapalı kısım portallerindeki dörder satırlık sülüs hatlı kitabelerine göre, 1238 yılında Alaeddin Keykubâd’ın zevcesi ve II.Gıyaseddin Keyhüsrev’in validesi Mahperi Hatun tarafından yaptırılmıştır.
Her iki kitabe de metinleri bakımından çok az farklılık göstermekle birlikte, aynı bâni ve yapım yılını kaydeder. Kısmen harap vaziyetteki eser, planı bakımından asli karakterini büyük ölçüde korumakla beraber, insan eliyle gerçekleşen tahribatlardan nasibini alarak, bazı örtü ve taşıyıcı sistem yapı elemanlarından yoksun bir halde günümüze ulaşabilmiş, 1999 yılında yapılan restorasyon çalışmaları ile tekrar ihya edilmiştir.
Tokat ili Pazar ilçesinde, Tokat-Turhal-Amasya kervan yolu üzerinde bulunan bu kervansarayı Sultan I.Alâeddin Keykubat’ın eşi Mahperi Hatun 1238–1239 yılında yaptırmıştır.
Kervansaray yazlık ve kışlık olmak üzere iki ayrı bölümden meydana gelmiştir. Yazlık bölüm avlu etrafında çevrili revak ve arkasındaki bölümlerden ibarettir. Kışlık kısım ise, iki sıra halinde payelerle üç bölüme ayrılmış üzeri de tonoz örtülü olup, tamamen dışa kapalıdır.
Kervansaray kesme taştan dikdörtgen planlıdır. Giriş kapısı oldukça gösterişli olup dikdörtgen şekilde, sivri kemerli niş içerisindedir. Giriş kapısının üzerinde yapım kitabesi bulunmaktadır. Nişin içerisindeki kapı yuvarlak kemerli olup, alternatif dizili iki renkli taşlardan oluşturulmuştur. Anadolu Selçuklu medrese ve kervansaraylarının portallerinin bir benzeridir.
Kervansarayın üst örtüsü tamamen yıkılmış olup, portali ve dış duvarları günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir. Tokat’ta, restorasyon çalışmaları tamamlanan Mahperi Hatun Kervansarayı’nın açılışı yapılmış, halen restaorant olarakta ziyaretcilerine hizmet vermektedir.