Siyahla beyazın yarattığı rengârenk bir senfoni
ALİ ZÜLFİKAR || ÖPÜCÜK - KISS || t.ü. kurşun kalem || 140×120 cm || 2017
Almanya'nın Daun kentinde GALERIE AUGARDE'da düzenlenen sergiye yeni yapıtlarından örneklerle katılan ressam Ali Zülfikar, 22 Şubatta açılışı yapılmadan dikkatleri üzerinde topladı. Dev boyuttaki kurşun kalem portrelerinde kendine özgün tekniğiyle birbirinden ilginç ayrıntılara yer veren Ali Zülfikar, bu çalışmalarında yine "hem tarihi hem de güncelliği" işledi. Galerie Augarde'daki sergi 22 Şubat tarihinde itibaren Burgfriedstraße 14 , 54550 Daun adresinde Çarşamba-Cuma günleri saat 15:00-18:00 ve Cumartesi günleri saat 11:00-14:00 arasında gezilebilecek.
OSMAN ÇUTSAY Yetiştirdiği veya ilk adımlarına tanık olduğu değerler, bu ülkeyi çeşitli nedenlerle terk ediyor. İçlerindeki Türkiyeyi, Anadoluyu ve renklerini yaban ellerde satışa sunmak zorunda kalıyor. Türkiye'den dışarıya değer akışı, yıllardır sürüyor. Son birkaç yılda ivmesi tehlikeli boyutlar kazanan bir akış karşısındayız. Bu insanlar, Avrupa da sanatın birçok alanlarında kendilerini hemen belli ediyorlar. Bunlardan biri de resimde geleneği sürdüren, yeni formatlar peşinde özgün bir dil geliştirmekte ısrarlı olduğunu gizlemeyen Ali Zülfikar, Almanya'nın Daun, Offenbach ve Köln şehrinde, Hollanda'nın Ulft şehrinde sergilere katılacak. İhmal edilmiş bir resim kaynağı olan Anadolu da büyüdüğünü söyleyen Zülfikar, "Benim büyüdüğüm ortamlar, tarihi mağara resimleriyle, mezar taşlarındaki tabletlerle bezeli zengin bir kültür mirasıydı. Ama 'çelik-çomak' oynayarak yetiştiğim bu ortamların sanatsal değerlerini anlayan ne bir sanat öğretmenimiz ne de bir sanat kurumumuz mevcuttu. Bu kadar tarihsel dokuları ve kökleri zengin bir ülke, maalesef sanat alanında geriledikçe geriledi. O yüzden geldiğim ülkeyi görsel sanatlar açısından Avrupa sanatıyla karşılaştırmak, bir muhasebe çıkarmak mümkün değildir" dedi. Türkiye de sanatla ilgili ilk adımlarını attıktan sonra Kürt halkının tarihsel haklarıyla ilgili çalışmalar başlattığını ve üzerindeki baskıların artmasıyla Türkiyeyi terk etmek zorunda kalan Ali Zülfikar, "Burada Prof. Dr. Hajou Klein, Prof. Dr. Frank Günther Zehnder, Dr. Winfried Gellner, Dr. Steffanie Eckhardt, Prof. Dr. Eberhard Linke gibi nice önemli sanat eğitmenleriyle birlikte çalışma imkânım oldu" görüşünü söyledi.
ALİ ZÜLFİKAR || MÜZİSYEN- THE SINGER || t.ü. kurşun kalem || 140×120 cm || 2018
Doğrudan insanı ve insanın da özellikle yüzünü resminize temel alıyorsunuz. İşin ilginç yanı, siyah-beyaz bir "renk cümbüşü" içinde birbirinden çok farklı, ama aynı mekânı ve onun tarihini paylaşan yüzler resmediyorsunuz. Bu nasıl bir ihtiyaç sizdeki? Nereden doğdu? Siz neden böyle bir temaya ve biçime kilitlendiniz?
Resim sanatında kendinizi ifade ederken, özgün bir kimlik yakalamanız gerek. Bu kimlik ekseniyle bir "vizyon" oluşturmak mümkün olur. Sanatçının kendi bilgi ve birikim dağarcığıyla bütünleşerek, çalışmasının merkezine kendi farklılığını koyma mücadelesi başlar. Ben, kendi merkezime "insanı" koydum. Sanat, sadece kendini ifade etmek değil, kendine özgü bir duruş oluşturmaktır. Yeri geldiğinde, çizgilerinizle sert ve eleştirel yaklaşarak, estetik ve "pazar" kaygılarını kırmanız gerekir. Sanatın asıl ağırlığı, toplumsal ve eleştirel olarak, sanatın ve toplumun kabuğunu kıran "eleştirel" serilerle ön plana çıkabilmelidir. Ben şahsen bu yolu seçtim. Her yaşın oluşan doğal güzelliğini bir zenginlik olarak algılayabiliriz. Ben, bir saygınlık abidesini cesurca anlatabilmeliyim. Onu yapmaya çalışıyorum zaten. Amacım, sanatseverleri yaşamış olduğum karelerin içine çekerek, kendilerini benim zaman tünelimde sonsuz bir yolculuğa sürükleyebilmektir. Benden önce hiçbir sanatçı arkadaşım, tuval üzerine kurşun kalem yöntemiyle bu boyutlarda ürünler çıkarmamıştı. Böyle bir tekniği sanatımın merkezine koyarak başladım. Tuval üzerindeki ana motif, detaylarda gizlidir. "Hiper gerçek" anlatım tarzlarında sanatçılar, fotoğrafların bile gözden kaçırdığı ayrıntıları işleyerek, kendi derinliklerini, eklenti doku farklılıklarını irdeliyorlar, böylece form ve renk değerlerini öne çıkarıyorlar. Mesela, yeni renk değerleri ekliyorlar. Hiper gerçekçi sanatçılarımızla benim aramdaki farklılıkların başında ise renk tercihi geliyor. Bendeki teknik kurşun kalem, renkler ise kurşun kalemin tonlarıdır. Benim çalışmalarımdaki derinlik, renk kullanılmadan sadece kurşun kalemin tonlarıyla yaratılmıştır. Göz bebeklerine yansıyan ışık, derinlik ve yüzlerindeki yaşam izleri, doku farklılığı, kurşun kalemin tonları ve derinliğiyle oluşturulmuştur. Kurşun kalem tekniğinin en önemli özelliği hatayı yüzünüze vurmasıdır. Yani, silgi kullandığınızca karşınıza bir resim çalışması çıkar. Silgi kullanmadan, hiçbir hatalı çizgi oluşmadığında ise karşınıza bir sanat eseri çıkar. Diğer önemli bir nokta da yaratmış olduğunuz eserin yıllarca korunması gerekmektedir. Bunların hepsi bir bütün olarak parmaklarınızın anatomik ustalığını ve bilgi birikiminizi yeteneğinizle birleştirmenizi gerektiriyor. Bu birleşim, karşınıza bir "vizyon" olarak dikilir. Bunları bir araya getirdiğinizde karşınıza gerçek sanat eserleri çıkar ve sizi diğer sanatçı arkadaşlarınızdan farklılaştırır.
Türkiye coğrafyasını iyi biliyorsunuz. Onun en geri bırakılmış bölgelerini de en modern kentlerini de yakından tanıyorsunuz. Öte yandan, 20 yıla yakın bir süredir de Avrupa’da yaşıyorsunuz. Dolayısıyla çağın en parlak metropollerini içinden biliyorsunuz. Bütün bu değişik yaşam alanları resminize nasıl etkide bulundu? Bu konuyu hiç düşündünüz mü?
ALİ ZÜLFİKAR || KARIBIK’TEN KAÇIŞ || t.ü. kurşun kalem || 150×150 cm || 2015
Bu konuyu hiç düşünmedim, bilakis yaşadığım için sizlerle paylaşmak isterim. Benim, yaşamın tüm katmanlarıyla birlikte büyüdüğüm doğrudur. Bir ekleme yapmak gerekirse, bunların içinde kendimi geliştirdim. Sanatımın tüm evrelerinde o anların izleri var. Ne hissetmişsem, onları yaşadım, bir şair arkadaşımın deyimiyle "babamdan başkasına baba demeden" sanatımla nefes alıp, güne öyle başladım. Zaman zaman aç kaldım, evet "açlık" çektim. Ama ne beni sanatım aldattı ne de ben sanatımı aldattım. Sanatımdan başka iş yapmadım, yapmayı da düşünmedim. Avrupa'nın önemli sanat insanlarıyla ve galeristleriyle çalışma olanakları yakaladım. Bu, sanatsal birikimimi zenginleştirdi. Avrupa sanat arenasında kendimi geliştirdikçe, yaşam felsefemde "ancak, ama, keşke" gibi terimlere yer vermemem gerektiğini de öğrendim. Bu, kendi yörüngem içinde dönen enerjimin ve gerçekleştireceğim projelerin bir bütün olarak birbirini sarmalaması anlamına geliyordu. Duygusal kırılmalar yaşasam da, bu negatif enerjinin nereden ve nasıl geldiğini bildiğimden dolayı "aldırmadan" yoluma devam ettim. Dolayısıyla her sergi benim için bir dönüm noktası oldu.
2006 sonrasında yerleştiğini belirttiğiniz resim dilinizle ilgili bilgiler verebilir misiniz? Neden bu tekniği geliştirdiniz mesela? Anatominiz sağlam, figür çizme zorluğunuz yok, yani başka yöntemler de geliştirebilirdiniz, ama siz bu üslupta ısrar ettiniz. Neden?
Kendime özgü olan "kök boyaları" tekniğinden sonraki en son evremde, tamamen daha çok sadeleşmeye yöneldim. Daha yalın bir dilin kullanılması gerektiğine inandım. Eğer, elinizdeki malzemeyi farklılık yaratarak açıklayabiliyorsanız, çıtayı aşmışsınız demektir. Benimki, daha çok kendimle muhasebedir. "Elimdeki şu küçük bir kurşun kalemle acaba daha etkili bir eser yaratabilir miyim?" gibi delice bir yöntemin peşine düştüm. Devamlı kendini yenileyen sanat bilgimi neden derinleştirmeyeyim? Derinlik ve farklılık yaratan bir çığır neden açmayayım? Sanat zaten delilerin işidir. "Buyur sana kurşun kalem ve tuval" diye bir meydan okumadır benimkisi. Belki, haksızlıklara uğradığım dönemlere meydan okuma, belki de "sanatı ben biliyorum" diyenlere meydan okumadır. Bu işi benim yaptığım gibi yaparsanız, belki kimse evine "dekor" olarak sizin eserlerinizi koyamayacak, ama insanlık tarihine hatırı sayılır bir miras bırakmış olacaksınız. Ben işte bu bilinçle hareket ettim. Belki bundan, emeğimi çalan sanat akademileri de ders alacaktır. Benim bu tarzdaki çalışmalarım bir isyanın sonucudur. Yeni nesillerin daha özgün yetişebilmesi içindir.
Portre ısrarınız, sanatınıza ve topluma, insana, dünyaya bakışınıza ne gibi olanaklar taşıdı? Çalıştığınız yüzler üzerinden bir yanıyla da insanın, Anadolu kültürlerinin, Türk ve Kürt halklarının iç içe tarihini, dış dünyanın onları algılama biçimlerini de hedef aldığınız anlaşılıyor. Farklı ve alternatif bir tarih yazıyorsunuz aslında sanatınızla. En azından bize kalan tarihleri resimlerinizle düzeltmeye çalıştığınız izlenimi yaygın. Böyle bir saptamaya ve tanım arayışına ne dersiniz?
ALİ ZÜLFİKAR || BİR DAKİKA - MOMENT MAL || t.ü. kurşun kalem || 120×200 cm || 2014
Bu sorunuz çok iddialı, ben insanlarımızın birbirini anlaması gerektiğinin altını çizmek istiyorum. Böyle olması gerektiğine inandığım için… Bir bakıma her portrem bir okyanus gibi derin bu coğrafyamızın izlerini taşıyor. Bir bakıyorsunuz, biri Süryani, bir bakıyorsunuz biri Zerdüşt, kimisi Türk, kimisi Çerkez, kimisi beş bin yılımızın goncası, ağıtları yüreğimizi dağlayan Kürt kadınları, bunca yıllık hasretlerimizin goncaları… Mezopotamya ve günümüz tarihinin tüm evrelerini yaşamış insanların dünyasına dalıyorum. İçimizden biri olan insanların tüm zamanlarını işleyerek. Her çalışmam bizlere uzun uzun bir şeyler anlatıyor aslında. Bakışlara heyecan yüklüyorum, yüreğinizin derinliklerine dalarak ruhuyla bir mıknatıs gibi çekiyor bizleri kendisine. Bir anda, yaşlı bir ninenin avuçlarından başlayan şaşkınlığı, yaşanan bir insanlık dramına sürüklüyorum insanları. Hem de bunu hiçbir yardımcı malzeme kullanmadan, silgi ve beyaz tonlarına ihtiyaç duyduğum bir kalem kullanmadan yapıyorum. Bazıları gözlerine inanamıyor, "Olacak şey değil, bu adam deli olmalı" diyenler var. Ben de "Akıllı olsa bunu yapar mı?" diyorum. Kara kalemle bugüne kadar hiçbir sanatçının cesaret edemediği, hiçbir yerde görmediğiniz bambaşka bir resim tekniğini sanat dünyamıza sunuyorum. O yüzden eserlerimde bütün kurallar altüst oluyor. Ya onlardan biri oluyorsunuz ya da onların karşısında. Bir anda kendinizi "isimsiz kahramanlardan" biri olarak biliyorsunuz.
Kabul edelim ki, bir bütün olarak "Kürt gerçeği" sanatınızda özel bir ağırlığa sahip. Kürt insanını da yeni bir düzleme çekiyorsunuz. Ancak siz sadece Kürt coğrafyasını değil, Türkiye’nin birçok bölgesini biliyorsunuz, onların içinde yaşadığınız ve o alanlardan hareketle sanat ürettiğinizin farkındayız. Sonuçta yoksul, acılı ama direnen bir halk kültürünün tuvalinize özel ışık ve gölgelerle, hatta (siyah-beyaz gibi görünen) capcanlı renklerle yansıdığını söyleyebiliyoruz. Avrupalılar, Avrupa’nın sanatseverleri, kültür insanları sizin bu çok katmanlı işlerinize ve işlerinizin en önemli kaynağı olan coğrafyaya ve insanlarına nasıl bakıyor? Resimleriniz onların bakış ve okuma biçimlerini de değiştirmiyor mu?
ALİ ZÜLFİKAR || MOLA - THE PAUSE || t.ü. kurşun kalem || 150×120 cm || 2015
Mesela, bir çalışmam ile bu sorunuza yanıt arayalım. Saçlarını iki taraflı ören nenemin içinde mırıldanan bir türküyü dillendirdiğini görüyoruz. Kimileri "Kızılderili" diye yorum yapıyor, her gören sanatsever ve alıcı benimle sohbetinden sonra, "Neneni alıp, evimde misafir etmek istiyorum, ne dersin?" diyor. Yüzündeki yaşanmışlıklardan yola çıkan insanların çoğu Avrupa kökenli insanlar. Sanat alıcılarımın çoğu zaten Avrupa kökenli insanlar. Mental olarak bizim toplumumuzdan öndeler. Sorun ekonomik durumun ötesindedir. Onlar, anlayış olarak sosyal yaşamda bazı sorunlarını çözmüş, kendi estetik değerlerini taşıyan, evlerinde sanat eseri bulundurmayı estetik bir incelik ve saygınlık olarak gören bir yapılanma içindeler. Ama bizim toplum yapılanması farklı. İnsanlarımız, elinde imkânları olmasına rağmen, bu bilinç ve inceliğe sahip değil. Benimle birlikte, tabii ki geldiğim coğrafya itibariyle kaygılar taşıyorlar. Sonuçta adım Ali Zülfikar, ismim ve kökenim üzerinden sohbet etmek isteyenler her zaman olacaktır. Şunu açıkça sanat fuarlarında dile getirenleri de biliyorum: "Eğer adın, Andreas olsaydı, yerin burası değil 'Art Cologne' veya 'Art Basel' olurdu" diyenlerin sayısı her geçen gün artıyor. Sanatçı Ali Zülfikar’ın çalışmalarının yayınlandığı resmi sitesi www.alizulfikar.com adresinde görebilirsiniz.