Gıda Boyaları Zararlı mıdır?

Günümüzde Yiyeceklerde Kullanılan Yapay Boyalar

Aşağıda belirtilen boyaların kullanımı, hem FDA hem de EFSA tarafından onaylanmıştır. 1) Red No.3 (Eritrosin): Şekerde, meybuzda ve pasta jölelerinde kullanılan kiraz kırmızısı renklendiricidir. 2) Red No. 40 (Allura kırmızısı): Sporcu içeceklerinde, şekerde, sosta ve tahıllarda kullanılan koyu kırmızı boyadır. 3) Yellow No. 5 (Tartrazin): Şekerlemelerde, içeceklerde, cipslerde, patlamış mısırlarda ve tahıllarda bulunan limon sarısı bir boyadır. 4) Yellow No 6. (Güneş batımı sarısı): Şekerlemelerde, soslarda, pişirilmiş ürünlerde ve dondurulmuş meyvelerde kullanılan sarı-portakal rengi boyadır. 5) Blue No. 1 (Brilliant Blue): Dondurmalarda, konserve bezelyelerde, hazır çorbalarda, meybuzda ve kremalarda kullanılan yeşilimsi mavi boyadır. 6) Blue No. 2 (Indigo Carmine): Şekerlemelerde, dondurmalarda, tahıllarda ve atıştırmalıklarda bulunan kraliyet mavisi boyadır. 1973’te bir pediyatrik allerji uzmanı, çocuklardaki hiperaktivite ve öğrenme bozukluklarının gıdalardaki boyalardan ve koruyuculardan kaynaklı olduğunu iddia etti. Bu zamana kadar bu iddiayı kanıtlayan çok çalışma olmuştur ama aileler bu görüşü benimsedi. Doktor, hiperaktivite ve dikkat eksikliği olan çocuklar için bir diyet uyguladı. Bu diyet, tüm yapay gıda renklendiricilerini elimine ediyordu. 1978’de yayınlanan ve bu konuda yapılan ilk çalışmaya göre çocuklara bir doz yapay gıda boyası verildiğinde davranışlarında hiçbir değişiklik görülmedi. O zamandan beri birkaç çalışma, yapay gıda boyaları ve çocuklardaki hiperaktivite arasında küçük ama anlamı bir ilişki buldu. Yapılan klinik bir çalışmada diyetten yapay gıda boyaları ile birlikte koruyucu sodyum benzoatın çıkarılması hiperaktivite belirtilerini azalttı. Yapılan başka bir çalışmada da, yapay gıda boyaları ve koruyucular kaldırıldığında çocukların %73’ünde hiperaktivite belirtileri azaldı. Başka bir çalışmada sodyum benzoatla birlikte gıda boyalarının 3 yaşında ve 8-9 yaşındaki çocuklarda hiperaktiviteyi arttırdığı bulundu. Fakat çalışmaya katılan kişiler yiyeceklerle birden fazla madde aldıkları için hiperaktiviteye neyin neden olduğunu belirlemek zordur. Yellow 5 olarak da bilinen tartrazine; sinirlilik, huzursuzluk, depresyon ve uyumada zorluğun dahil olduğu davranışsal değişikliklerle ilişkilidir. Sonuç olarak 15 çalışmanın analizi, yapay gıda boyalarının çocuklarda hiperaktiviteyi arttırdığı sonucuna varır. Tüm çocuklar gıda boyalarına aynı şekilde tepki vermez. Southampton Üniversitesi’ndeki araştırmacılar; gıda boyasının bir çocuğu nasıl etkileyeceğini belirleyen bir genetik bileşen buldular. Hiperaktiviteye sahip olan ve olmayan çocuklarda gıda boyasının etkisi görülürken bazı çocuklar diğerlerine kıyasla daha hassastılar. Buna rağmen hem FDA hem de EFSA gıda boyalarının güvenli olmadığına dair yeterli kanıt olmadığı sonucuna vardı. Çünkü düzenleyici ajanslar, bir bileşenin zararlı olduğu kanıtlanana kadar güvenli olduğu prensibine dayanır. Fakat bu konuda endişelenmek için yeterli miktarda kanıt vardır. Yapay gıda boyası tüketimi, özellikle çocuklar arasında artıştadır. Çok fazla gıda boyası tüketimi sağlık riski oluşturabilir. Fakat Red 3 boyası dışında yapay gıda boyalarının kansere neden olduğuna dair geçerli bir kanıt yoktur. Yapay gıda boyalarının güvenliğini test eden çok sayıda çalışma yıllar önce yapıldı. O zamandan beri gıda boyası alımı dramatik şekilde arttı ve çok sayıda gıda boyası diğer koruyucularla birlikte besinlere ilave edildi.

Gıda Boyaları Allerjiye Neden Olur mu?

Bazı yapay gıda boyaları allerjik reaksiyonlara neden olabilir. Çok sayıda çalışmada tartrazin olarak da bilinen Yellow 5’in kurdeşene ve astım belirtilerine neden olduğunu gösterdi. İlginç şekilde, asprin allerjisi olan kişilerin Yellow 5’e de allerjik olma ihtimali artmaktadır. Kronik kurdeşeni olan kişilerle yapılan bir çalışmada hastaların %52’si yapay gıda boyalarına allerjik reaksiyon gösterdi. Red 40, Yellow 5 ve 6 en çok tüketilen ve allerjik reaksiyona neden olma ihtimali en fazla olan boyalardır.

Gıda Boyalarından Kaçınmak Gerekir mi?

Yapay gıda boyaları ile ilgili en endişe verici iddia kanserle ilişkili olmalarıdır. Fakat bu iddiayı destekleyen kanıtlar zayıftır. Günümüzde mevcut olan araştırmalara dayanarak, gıda boyası tüketiminin kansere neden olması olası değildir. Bazı gıda boyaları bazı kişilerde allerjik reaksiyonlara neden olur. Fakat tüketen kişinin allerjisi yoksa gıda boyasını beslenme planından çıkartılması gerekmez. En güçlü iddia, gıda boyaları ve çocuklardaki hiperaktivite arasındaki bağlantıyla ilgilidir. Bazı çocukların diğerlerinden daha duyarlı olmasına rağmen birkaç çalışmada gıda boyalarının çocuklarda hiperaktiviteyi arttırdığı bulundu. Eğer çocukta hiperaktif davranışlar görülüyorsa gıda boyası diyetten kaldırılmalıdır. Gıda boyalarının yiyeceklerde kullanılma nedeni gıdayı görsel olarak daha çekici hale getirmektir. Boya, gıdaya herhangi bir besleyici ek takviye sağlamaz. Gıda boyalarının en çok kullanıldığı yiyecekler, işlenmiş ürünlerdir. Bu nedenle gıda boyalarına ek olarak işlenmiş ürünlerde bulunan katkı maddelerinin yol açtığı zararlar da vardır. Genel sağlığı korumak için, işlenmiş yiyeceklerin tüketiminin en aza indirilmesinde fayda vardır.