Parasomniler, genellikle çocukluk yaşlarında başlayan, erişkin yaşlarda azalarak kaybolan, nadiren erişkin yaşlarda da ortaya çıkabilen bir davranış bozukluğu olup; uyku ya da uykuya geçiş sırasında yapılan anormal hareket ve davranışlardır.
Merkezi sinir sisteminde meydana gelen anormal bir aktivasyonun, otonom sinir sistemi ve iskelet kaslarına aktarılmasına bağlı olarak bilişsel süreçleri ve iskelet kas sistemini etkileyen klinik bir tablo olarak ortaya çıkar. Parasomni kelimesi köken olarak; Yunanca para (eşlik eden) ve Latince somnus (uyku) kelimelerinden oluşmaktadır ve “uykuya eşlik eden olaylar” anlamına gelir.
Parasomniler başlığı altında karşılaşılabilecek davranış bozuklukları nelerdir?
Parasomniler, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanmış olan sınıflandırma sistemine göre temel olarak 4 gruba ayrılmaktadır;
Uyanıklık bozuklukları.
Uyku-uyanıklık geçiş bozuklukları.
REM uykusunda gözlenen parasomniler.
Diğer parasomniler.
Parasomniler nasıl oluşur?
Parasomnilerin gelişimi günümüzde tam anlaşılamamış ve açıklanamamıştır. Genellikle çocukluk çağında sık görülmesi ve erişkinlik döneminde azalması; bu bozuklukların merkezi sinir sisteminin olgunlaşmasıyla ilişkili olabileceğini düşündürmektedir. “Konfüzyonel uyanmalar” nedir?Parasomnilerin en hafif şekli olan konfüzyonel uyanmalar, gece uykusundan ya da gündüz şekerlemelerinden uyanma veya uyanıklık tepkileri sırasında ortaya çıksın, yineleyici şaşkınlık ve bu şaşkınlık sırasında ortaya çıkan davranışlardır. Gecenin ilk 1/3’ük bölümünde ortaya çıkar. Genellikle yeni doğanlarda ve yeni yürüme dönemindeki çocuklarda görülür. Yaş ilerledikçe azalmakla birlikte, 15-24 yaşlan arasında ikinci bir artış gösterir. Bu bozukluğun gelişiminde, genetik etkenler önemli rol oynamaktadır.
Konfüzyonel uyanıklar sırasında nasıl bir durum ile karşılaşırsınız?
Çocuk uykusundan uyanarak yatağa oturur; inleme ve hareketlenme sonrasında yürüyebilir, merdiven çıkabilir, nadiren giyinebilir. Bağırma, ağlama ve dövünme şeklinde ajite, garip ve şaşkın davranışlar görülebilir. Çocuğu tamamıyla uyandırmak mümkün değildir. Gözleri açık ya da kapalı olabilir. Bu sorunun ortaya çıktığı dönemlerde çocukların fiziksel zarar görme olasılığı çok sık değildir. Ailenin zorlu avutma çabası, ilerideki atakların direncini ve ajitasyonunu arttırabilir. Sonunda çocuk sakinleşir ve tekrar rahat bir şekilde uykuya dalar. Ataklar genellikle 5-15 dakika kadar ya da bazen daha uzun sürebilir. Uykusuz kalma ve bazı ilaçlar bu durumu arttırır.